Çelikten Bonsai Üretim Tekniği
Bonsai çelikleme yöntemiyle de elde edilebilir. Bazıları için bu yöntem çok kolay, bazıları içinse sihirli bir yöntem gibi gelir.
Çam ağaçları hariç hemen bütün ağaçlar çelikle üretilebilirler. Çelik almak için iki mevsim uygundur; ilkbahar başlangıcında tomurcukların sürmeye başladığı zamanda ve sonbahar başlarında bitkiler dinlenmeye girmeden önce, çelikler genelde sıradan ağaçlardan alınabildikleri gibi büyümüş Bonsai’lerden de alınabilirler. Burada önemli olan çeliklerin kesinlikle yapraklı olmaları ve herhangi zararlı ve hastalık taşımamaları gerekmektedir.
Tohumdan yetiştirmek gibi, çelikleme yöntemine uygun varyetelerin bilinmesi gereklidir. Söğüt, kavak, gül ve bazı ardıç türleri çelikten kolayca üretilebilirler. Buna karşın Japon beyaz çamı, Japon akçaağacı, çalılar, melez ağacı ve sedir çok güç çelikten üretilebilirler.
Temel olarak iki tip çelikleme yöntemi vardır. Bunlar yumuşak gövde çeliklemesi yada sert gövde çeliklemesidir. Yumuşak gövde çeliklemesi, içinde olunan büyüme sezonunda oluşturulmuş daldan elde edilir. Bu dallarda odunsu gövde oluşmamıştır. Bunlar genellikle yaz ortasında alınır. Dokular da ilkbaharda oluşmuş olanlardır. Sert gövdeli çelikleme ise sonbaharda yada ertesi ilkbaharda alınır. Sonbaharda aynı büyüme yılının filizleri, ertesi ilkbaharda da geçen senenin filizleri alınmış olur. Bu filizler daha kalındır.
Birçok yaprak dökenler için yumuşak gövdeli çelikler en güvenilirdir. Bir daha filiz verecek boğum (göz) kısımlarından alınan çeliğe "nodal" çelik denilmekte, boğum'a yada göze alt uçtan yaklaşılarak alınan çeliğe ise topuk "heel" çeliği denilmektedir. Topuk çeliğinde üçten fazla göz olmamalıdır. Göz çeliğinde alım esnasında çok keskin bistüri veya benzeri kesici kullanılmalı, makas kullanılarak o bölge sıkıştırılmamalıdır. Topuk çeliği; göze çeliğinden daha güvenilirdir. Ayrıca ağacın alt kısmından alınan çelikler daha güvenilirdir. Bunun sebebi belli değildir. Ama, alt bölgeden alınan çelikler daha çok döllü ve gözeler arası mesafe birbirine daha yakındır. Ağacın alt kısımlarından alınan çelikler daha az özsuyu daha çok karbonhidrat içerirler. Karbonhidrat deposu çelik köklendikten sonra beslenmesine yardım eder. Ağacın üst dallarından alınan çelikler daha fazla özsulu ve gözeler arası mesafe daha uzundur. Çelik hazırlanırken alt kısımdaki yapraklar temizlenir ve horminuma batırılır ve ardından köklendirme ortamına aktarılır tepedeki büyüme ucu alınır ve böylece uyuyan gözelerden yeni büyüme başlar. Geniş yapraklı türlerde tepedeki iki gözeden çıkan yaprakların yüzeyi kesilerek su kaybı önlenmelidir. Ayrıca çelikler gölgede tutulmalı böylece kurumaları önlenmelidir. Nemli ortam ve bunu sağlayan serin seralar köklenme için uygun ortam sağlarlar. Çeliklerin ekildiği saksının altının sıcak yere konması ve çeliklerin sık aralıklarla suyla spreylenmesi faydalıdır. Temel kural "ayakların sıcak başın serin olması" kuralıdır. Yaprak dökenler için yumuşak gövdeli çelikler en iyi erken veya orta yaz döneminde yapılmalıdır. Bu dönemin dışında da çelik alınabilirse de başarı şansı düşer. Yaz ortası en iyi dönemdir çünkü, gün ışığı bu periyotta en uzundur.
Çelik Tipleri
Kök Çelikleri
Çelikler ilkbahar gelişme periyodu başlamadan önce, köklerin depo maddeleri ile çok zengin olduğu kış sonu veya erken ilkbaharda hazırlanırsa çok iyi sonuç elde etmek mümkündür.
Gövde Çelikleri
Odun çelikleri en önemli çelik tipidir ve çeliklerin hazırlanmasında kullanılan odunun cinsine göre; a)Odun çeliği, b) odunsu çelik, c)yumuşak odun çeliği, d) otsu çelik.
Odun çelikleri kolaylıkla hazırlanır, çabuk bozulmazlar, gerektiğinde emniyetle uzak mesafelere kadar taşınabilirler.
Çelikler genellikle yaşlı dallardan, kış dinlenme periyodu içerisinde (sonbahar sonu, kış veya ilkbahar başı) hazırlanırlar. Üretim materyali olarak kullanılacak odun çelikleri sağlıklı, kuvvetli ve güneşte büyüyen bitkilerden alınmalıdır. Odun çelikleri genel olarak 10-30cm uzunlukta hazırlanılırlar
Dikimden önce çeliklerin hazırlanmasında genellikle kullanılan birkaç yöntem vardır.
1-Çelikler eşit uzunlukta hazırlanır, elverişli büyüklükte demet haline getirilerek telle bağlanır, uçları aynı yönde olmak üzere yerleştirilir ve ilkbahara kadar serin ve nemli koşullarda saklanır.
2-Kolayca köklenen türler için, kış içinde sadece çelik materyalinin alınması, demetlerinin hafif nemli pit yosunu içine konulup kağıtla sarılması ve 0-4° C’de ilkbahara kadar muhafaza edilmesi çoğu kez yeterlidir.
3-Çelikler sonbaharda alınır ve hemen dikilebilirler.
4-Bazı türlerde çelikleri sonbaharda alarak bunları kök uyartıcı bileşiklerle muamele etme ve köklenmeyi teşvik için nispeten yüksek sıcaklık ve nemli ortamlarda 4-6 hafta saklama, başarılı bir yöntem olabilir.
Çeliklerin Hazırlanması ve Dikimi
Köklendirme için ideal köklendirme ortamı saf torf, saf kum yada ikisinin eşit karışımıyla elde edilebilir. Kum tanelerinin mümkün olduğunca keskin kenarlı olması önerilir.
Çelikler 7-10 cm derinliğe kadar gömülecekleri için derince kaplar kullanılmalıdır. Bu amaçla karışımla hazırlanmış naylon torbalarda kullanılabilir. Kap veya torbaların altında drenaj deliği olmalıdır. Toprak havalanmasının çok iyi olması zorunludur. Ayrıca kumlu topraklarında iyice sulanması gerekir. Genel kural olarak yeni yerleştirilmiş yada köklenmiş çeliğe gübre verilmez. 4-5 hafta boyunca çeliğin gübreye ihtiyacı yoktur. Uygun şartlarda 2-3 haftada çelik patlar. Bu saksılar ilk üç ay rüzgar ve direk güneş ışığından etlenmeyecek bir yere alınmalıdır. Böylece sonbahara kadar köklenmiş olur. Bu metot birçok variyete için idealdir. Dağ akçaağacı gibi akçaağaç türlerinde % 90 başarıya ulaşılır.
Genel kural olarak yumuşak gövdeli çelikler karaağaç, zelkova, dağ akçaağacı ve trident akçaağaç için uygundur. Söğüt ve kavak için ise oldukça kalın sert gövdeli çelikler uygundur. Bunlar 0,5-1,5 cm kalınlığında ve 23-30 cm uzunluğunda olmalıdır. Çelikler topuk çeliği yada göze çeliği şeklinde olabilir. bunlar normal toprağa ilk veya erken sonbahar zamanı ekilir ve izleyen ilkbaharda büyümeye başlamaktadırlar. Toprakta bir yıl bırakılmalı ondan sonra alınmalıdır.
Isıtmasız cam sera sert gövdeli çelikler için önerilir çünkü kapalı, nemli ortam oluştururlar. Bu da büyümeyi kolaylaştırır. Yumuşak gövdeli çelikler kamelya ve mahonya gibi geniş yüzeyli yapraklılar içinde kullanılabilir.
Herdem Yeşillerin Çelikle Üretilmesi
Herdem yeşil ağaçlarda önceden hazırlanan çelikler birkaç saatliğine suya batırılmalıdır. Yapraklar büyümeye yardımcı olacağından tamamen koparılmamalıdır. Kozalaklı herdem yeşiller, sert gövdeli çelikleme ile elde edilir. Çamlar hariç tutulursa; birçok kozalaklı kolayca çelikleme usulü elde edilebilir. Bütün ardıçlar (çin ardıçı, dikenli ardıç ve adi ardıç), selviler (Hinoki ve samera), ladinler bu şekilde elde edilebilir. Japon karaçamı (Pinus thunbergi) çelikleme ile elde edilebilir, fakat çelik indolebutyric acidin güçlü solüsyonuna batırılmalıdır. Taban ısısı da zaruridir. Olanaksız olmasa da Japon beş iğneli beyaz çamı, scots çamının variyetelerini elde etmek oldukça zordur. Fakat unutmamalıdır ki bu variyeteler aşılama veya tohumdan kolayca elde edilebilirler.
Herdem yeşillerin çeliklemesi büyüme mevsiminin herhangi bir zamanında yapılabilir. Bu ilkbahardan sonbahara kadar uzanır. Temel olarak çeliklemenin temel kuralları herdem yeşiller içinde geçerlidir. Köklendirme ortamı yaprağını dökenlerde olduğu gibi saf torf, saf kum yada ikisinin eşit miktarda karışımı olabilir. Daima 1-5 cm uzunluğunda, 1 yaşında, kibrit çöpü kalınlığındaki dallar alınır. Alt kısımdaki yapraklar temizlenir ve köklendirme hormonuna batırılır ve köklendirme ortamına yerleştirilir. Köklendirme hormonu köklendirmeyi hızlandırır. Ardıçlarda köklendirme hormonuna ihtiyaç yoktur. Soğuk ortam yeterlidir (Cold-frame). İlkbahar veya yaz aylarında alınmışsa bu çelikler sıcak yaz güneşinden korunmalıdır. Bu çelikler yaz ortası veya sonuna doğru köklenmiş olurlar. Gelecek sene (izleyen senede) her biri tek başına 5x8 cm'lik saksılara alınırlar. Saksıya almak için sonbahar öncesi periyot önerilir. Yaprak dökenler ve kozalaklılar için ilkbahar çeliklemesi daha başarılı olur. Bu çelikler gübrelenmemeli ve gübreleme işlemi saksıya aktarıldıktan 2-3 hafta sonrasına kadar yapılmamalıdır. Bu dönemden sonra sıvı gübreler uygulanabilir. Kapalı, nemli ortam sağlanırsa çeliklerin tutma ihtimali artacaktır.
Çelikleme ardıçlar için iyi bir yöntemdir.
Bonsai çelikleme yöntemiyle de elde edilebilir. Bazıları için bu yöntem çok kolay, bazıları içinse sihirli bir yöntem gibi gelir.
Çam ağaçları hariç hemen bütün ağaçlar çelikle üretilebilirler. Çelik almak için iki mevsim uygundur; ilkbahar başlangıcında tomurcukların sürmeye başladığı zamanda ve sonbahar başlarında bitkiler dinlenmeye girmeden önce, çelikler genelde sıradan ağaçlardan alınabildikleri gibi büyümüş Bonsai’lerden de alınabilirler. Burada önemli olan çeliklerin kesinlikle yapraklı olmaları ve herhangi zararlı ve hastalık taşımamaları gerekmektedir.
Tohumdan yetiştirmek gibi, çelikleme yöntemine uygun varyetelerin bilinmesi gereklidir. Söğüt, kavak, gül ve bazı ardıç türleri çelikten kolayca üretilebilirler. Buna karşın Japon beyaz çamı, Japon akçaağacı, çalılar, melez ağacı ve sedir çok güç çelikten üretilebilirler.
Temel olarak iki tip çelikleme yöntemi vardır. Bunlar yumuşak gövde çeliklemesi yada sert gövde çeliklemesidir. Yumuşak gövde çeliklemesi, içinde olunan büyüme sezonunda oluşturulmuş daldan elde edilir. Bu dallarda odunsu gövde oluşmamıştır. Bunlar genellikle yaz ortasında alınır. Dokular da ilkbaharda oluşmuş olanlardır. Sert gövdeli çelikleme ise sonbaharda yada ertesi ilkbaharda alınır. Sonbaharda aynı büyüme yılının filizleri, ertesi ilkbaharda da geçen senenin filizleri alınmış olur. Bu filizler daha kalındır.
Birçok yaprak dökenler için yumuşak gövdeli çelikler en güvenilirdir. Bir daha filiz verecek boğum (göz) kısımlarından alınan çeliğe "nodal" çelik denilmekte, boğum'a yada göze alt uçtan yaklaşılarak alınan çeliğe ise topuk "heel" çeliği denilmektedir. Topuk çeliğinde üçten fazla göz olmamalıdır. Göz çeliğinde alım esnasında çok keskin bistüri veya benzeri kesici kullanılmalı, makas kullanılarak o bölge sıkıştırılmamalıdır. Topuk çeliği; göze çeliğinden daha güvenilirdir. Ayrıca ağacın alt kısmından alınan çelikler daha güvenilirdir. Bunun sebebi belli değildir. Ama, alt bölgeden alınan çelikler daha çok döllü ve gözeler arası mesafe birbirine daha yakındır. Ağacın alt kısımlarından alınan çelikler daha az özsuyu daha çok karbonhidrat içerirler. Karbonhidrat deposu çelik köklendikten sonra beslenmesine yardım eder. Ağacın üst dallarından alınan çelikler daha fazla özsulu ve gözeler arası mesafe daha uzundur. Çelik hazırlanırken alt kısımdaki yapraklar temizlenir ve horminuma batırılır ve ardından köklendirme ortamına aktarılır tepedeki büyüme ucu alınır ve böylece uyuyan gözelerden yeni büyüme başlar. Geniş yapraklı türlerde tepedeki iki gözeden çıkan yaprakların yüzeyi kesilerek su kaybı önlenmelidir. Ayrıca çelikler gölgede tutulmalı böylece kurumaları önlenmelidir. Nemli ortam ve bunu sağlayan serin seralar köklenme için uygun ortam sağlarlar. Çeliklerin ekildiği saksının altının sıcak yere konması ve çeliklerin sık aralıklarla suyla spreylenmesi faydalıdır. Temel kural "ayakların sıcak başın serin olması" kuralıdır. Yaprak dökenler için yumuşak gövdeli çelikler en iyi erken veya orta yaz döneminde yapılmalıdır. Bu dönemin dışında da çelik alınabilirse de başarı şansı düşer. Yaz ortası en iyi dönemdir çünkü, gün ışığı bu periyotta en uzundur.
Çelik Tipleri
Kök Çelikleri
Çelikler ilkbahar gelişme periyodu başlamadan önce, köklerin depo maddeleri ile çok zengin olduğu kış sonu veya erken ilkbaharda hazırlanırsa çok iyi sonuç elde etmek mümkündür.
Gövde Çelikleri
Odun çelikleri en önemli çelik tipidir ve çeliklerin hazırlanmasında kullanılan odunun cinsine göre; a)Odun çeliği, b) odunsu çelik, c)yumuşak odun çeliği, d) otsu çelik.
Odun çelikleri kolaylıkla hazırlanır, çabuk bozulmazlar, gerektiğinde emniyetle uzak mesafelere kadar taşınabilirler.
Çelikler genellikle yaşlı dallardan, kış dinlenme periyodu içerisinde (sonbahar sonu, kış veya ilkbahar başı) hazırlanırlar. Üretim materyali olarak kullanılacak odun çelikleri sağlıklı, kuvvetli ve güneşte büyüyen bitkilerden alınmalıdır. Odun çelikleri genel olarak 10-30cm uzunlukta hazırlanılırlar
Dikimden önce çeliklerin hazırlanmasında genellikle kullanılan birkaç yöntem vardır.
1-Çelikler eşit uzunlukta hazırlanır, elverişli büyüklükte demet haline getirilerek telle bağlanır, uçları aynı yönde olmak üzere yerleştirilir ve ilkbahara kadar serin ve nemli koşullarda saklanır.
2-Kolayca köklenen türler için, kış içinde sadece çelik materyalinin alınması, demetlerinin hafif nemli pit yosunu içine konulup kağıtla sarılması ve 0-4° C’de ilkbahara kadar muhafaza edilmesi çoğu kez yeterlidir.
3-Çelikler sonbaharda alınır ve hemen dikilebilirler.
4-Bazı türlerde çelikleri sonbaharda alarak bunları kök uyartıcı bileşiklerle muamele etme ve köklenmeyi teşvik için nispeten yüksek sıcaklık ve nemli ortamlarda 4-6 hafta saklama, başarılı bir yöntem olabilir.
Çeliklerin Hazırlanması ve Dikimi
Köklendirme için ideal köklendirme ortamı saf torf, saf kum yada ikisinin eşit karışımıyla elde edilebilir. Kum tanelerinin mümkün olduğunca keskin kenarlı olması önerilir.
Çelikler 7-10 cm derinliğe kadar gömülecekleri için derince kaplar kullanılmalıdır. Bu amaçla karışımla hazırlanmış naylon torbalarda kullanılabilir. Kap veya torbaların altında drenaj deliği olmalıdır. Toprak havalanmasının çok iyi olması zorunludur. Ayrıca kumlu topraklarında iyice sulanması gerekir. Genel kural olarak yeni yerleştirilmiş yada köklenmiş çeliğe gübre verilmez. 4-5 hafta boyunca çeliğin gübreye ihtiyacı yoktur. Uygun şartlarda 2-3 haftada çelik patlar. Bu saksılar ilk üç ay rüzgar ve direk güneş ışığından etlenmeyecek bir yere alınmalıdır. Böylece sonbahara kadar köklenmiş olur. Bu metot birçok variyete için idealdir. Dağ akçaağacı gibi akçaağaç türlerinde % 90 başarıya ulaşılır.
Genel kural olarak yumuşak gövdeli çelikler karaağaç, zelkova, dağ akçaağacı ve trident akçaağaç için uygundur. Söğüt ve kavak için ise oldukça kalın sert gövdeli çelikler uygundur. Bunlar 0,5-1,5 cm kalınlığında ve 23-30 cm uzunluğunda olmalıdır. Çelikler topuk çeliği yada göze çeliği şeklinde olabilir. bunlar normal toprağa ilk veya erken sonbahar zamanı ekilir ve izleyen ilkbaharda büyümeye başlamaktadırlar. Toprakta bir yıl bırakılmalı ondan sonra alınmalıdır.
Isıtmasız cam sera sert gövdeli çelikler için önerilir çünkü kapalı, nemli ortam oluştururlar. Bu da büyümeyi kolaylaştırır. Yumuşak gövdeli çelikler kamelya ve mahonya gibi geniş yüzeyli yapraklılar içinde kullanılabilir.
Herdem Yeşillerin Çelikle Üretilmesi
Herdem yeşil ağaçlarda önceden hazırlanan çelikler birkaç saatliğine suya batırılmalıdır. Yapraklar büyümeye yardımcı olacağından tamamen koparılmamalıdır. Kozalaklı herdem yeşiller, sert gövdeli çelikleme ile elde edilir. Çamlar hariç tutulursa; birçok kozalaklı kolayca çelikleme usulü elde edilebilir. Bütün ardıçlar (çin ardıçı, dikenli ardıç ve adi ardıç), selviler (Hinoki ve samera), ladinler bu şekilde elde edilebilir. Japon karaçamı (Pinus thunbergi) çelikleme ile elde edilebilir, fakat çelik indolebutyric acidin güçlü solüsyonuna batırılmalıdır. Taban ısısı da zaruridir. Olanaksız olmasa da Japon beş iğneli beyaz çamı, scots çamının variyetelerini elde etmek oldukça zordur. Fakat unutmamalıdır ki bu variyeteler aşılama veya tohumdan kolayca elde edilebilirler.
Herdem yeşillerin çeliklemesi büyüme mevsiminin herhangi bir zamanında yapılabilir. Bu ilkbahardan sonbahara kadar uzanır. Temel olarak çeliklemenin temel kuralları herdem yeşiller içinde geçerlidir. Köklendirme ortamı yaprağını dökenlerde olduğu gibi saf torf, saf kum yada ikisinin eşit miktarda karışımı olabilir. Daima 1-5 cm uzunluğunda, 1 yaşında, kibrit çöpü kalınlığındaki dallar alınır. Alt kısımdaki yapraklar temizlenir ve köklendirme hormonuna batırılır ve köklendirme ortamına yerleştirilir. Köklendirme hormonu köklendirmeyi hızlandırır. Ardıçlarda köklendirme hormonuna ihtiyaç yoktur. Soğuk ortam yeterlidir (Cold-frame). İlkbahar veya yaz aylarında alınmışsa bu çelikler sıcak yaz güneşinden korunmalıdır. Bu çelikler yaz ortası veya sonuna doğru köklenmiş olurlar. Gelecek sene (izleyen senede) her biri tek başına 5x8 cm'lik saksılara alınırlar. Saksıya almak için sonbahar öncesi periyot önerilir. Yaprak dökenler ve kozalaklılar için ilkbahar çeliklemesi daha başarılı olur. Bu çelikler gübrelenmemeli ve gübreleme işlemi saksıya aktarıldıktan 2-3 hafta sonrasına kadar yapılmamalıdır. Bu dönemden sonra sıvı gübreler uygulanabilir. Kapalı, nemli ortam sağlanırsa çeliklerin tutma ihtimali artacaktır.
Çelikleme ardıçlar için iyi bir yöntemdir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder